Wél praten over de laatste levensfase

Iedereen die mij een beetje kent weet dat dit mijn missie is, ook het ‘leven’ in de laatste levensfase meer uit de taboe sfeer te halen. Waarom wachten tot ‘5 over 12’ ? In dit artikel (jaarmagazine Tenslotte 2022) schreef ik over de 6 redenen om wel een gesprek aan te gaan. (Het waren er 7 maar qua ruimte in het magazine zijn het er 6 geworden)

Veel momenten in ons leven blijven onbedoeld onbesproken.

Heb je interesse in het jaarmagazine? Stuur mij dan een berichtje en ik stuur je het graag toe. Hieronder de tekst van het artikel.

De 7 redenen om wel te praten over de laatste levensfase?

Wat is mijn definitie van de laatste levensfase?

De laatste levensfase start voor mij op het moment dat je geconfronteerd wordt met de eindigheid van het leven op korte of lange termijn. Door een diagnose, ontwikkeling van de ziekte en/of ouderdom. Het gaat dus niet alleen om de palliatieve en/of terminale fase, waarnaar vaak de eerste gedachte uitgaat.

Veel mensen willen in deze levensfase zo lang mogelijk zelf beschikken over wat er wel of niet gebeurt. Maar het vertrouwde dagelijks leven is niet meer zoals het was. Hoe dan wel? Daarom vind ik het belangrijk als ex-mantelzorger dat je wél praat over de laatste levensfase. Voor je dierbare in de laatste levensfase, jouzelf, kinderen en anderen in je naaste omgeving, want het leven gaat hoe dan ook door.

Reden #1. Zorg en Zorgen in de laatste levensfase.

De laatste levensfase, er is geen proeftijd. Het is gelijk een duik in het diepe. Natuurlijk staat je hoofd er niet naar om direct van alles te regelen en te bespreken. Toch komen er zaken op je af waar je vooraf al over na kunt denken. Je een beeld kunt vormen wat je wel of niet wilt. Denk aan zorgverlening thuis of niet, je nalatenschap of andere onderwerpen voor als je ziek bent of meer afhankelijk gaat worden. Niet alleen voor diegene zelf maar zeker ook voor jouw mantelzorger en/of naasten.

Ik merk dat er meestal wel zaken zijn waarover een hele duidelijke mening of emotie bestaat; ‘dat wil ik beslist niet’. Het uitspreken van deze zorg, wens of emotie geeft vaak al een soort rust. Het is gezegd en gedeeld. Zet het op papier en leg het weg. Je kunt het dan oppakken op een later moment. In de nabije tijd ga je samen ervaren wat voor jullie prioriteit heeft.

Daarom is de informatiegids “De Laatste Levensfase” geschreven, vol informatie over onderwerpen die bij jullie kunnen gaan spelen. Om bewust te zijn wat je wilt of kunt regelen, wat je wilt uitbesteden en om elkaar en het leven te koesteren, ook nu.

Reden #2 Welke levensverwachting is er in de laatste levensfase?

Wat is mijn levensverwachting, hoelang duurt die laatste levensfase? Zo moeilijk om daar een antwoord op te geven. Uit eigen ervaring als ex-mantelzorger weet ik hoe groot de impact is van het niet weten van het exact antwoord op deze vraag. Je leeft met onzekerheid, die alleen maar toeneemt en nooit afneemt.

Deze confrontatie laat je tegelijk vooruit en terugkijken. Weerbarstige wensen ten opzichte van wat wel of niet kan. In deze levensfase is de behoefte om de regie te houden prominent aanwezig. Het is steeds afwegen, meebewegen en inspelen op de veranderende situatie. Dat vraagt veel energie.

Wat geeft je energie en wat vreet energie? Een druk (en sociaal) leven heeft ook de keerzijde dat sommige activiteiten en/of mensen jouw energie kunnen opslurpen, is dat wat je wilt? Het managen van je energie en tijd, is een lastige opgave. Maar juist in deze levensfase belangrijker dan ooit. Om de energie en tijd goed te benutten maar ook om zo het beste te koesteren wat weer positieve energie oplevert – hoe klein dan ook.

Reden #3 Hulp of ondersteuning vragen in de laatste levensfase.

Hoe kun je ‘nu en later’ het dagelijkse leven door laten gaan? Zorgen over jouw leven  in de laatste levensfase én je rol als mamma of pappa is een heftige combinatie. Dan zijn er nog verplichtingen, verwachtingen en wensen, sluiten die wel aan? Werk, het schoolgaan van de kinderen, het sociale leven? Het algemene ‘normale’ leven gaat altijd door en dat kan zwaar zijn.

Het is een enorme stap om hulp of ondersteuning te vragen. Ook ik kwam mijzelf hard tegen in mijn mantelzorgtijd. “Natuurlijk doe ik het zelf wel, burn out op de loer, dat zal wel meevallen”. Niet dus. Als ervaringsdeskundige heb ik ervaren welke valkuilen er zijn. En daar zou ik graag andere mantelzorgers voor willen behoeden. Welke taken zou je kunnen verdelen of uitbesteden. Waar kun je hulp bij gebruiken? Hulp brengt meer rust en regelmaat, hoe lastig het vragen wellicht ook voelt.

Pas als je anderen je dingen uit handen laat nemen, zie je dat dit veel makkelijker is. Dat de dingen echt wel goed gaan. Misschien gaat er een wereld voor jou open. Dat je af en toe rust kunt nemen of even naar de markt kunt gaan of een wandeling maken. Je deed het altijd zelf, maar het geeft je een rustig gevoel als je weet dat het nu? ook goed gaat.

Vraag jezelf dan eens af; ‘Welke stappen kan ik zetten om structuur te krijgen en wat is nodig om daaraan te voldoen?

Reden #4: Twijfels wegnemen

Ik merk in de gesprekken die ik voer over de laatste levensfase, dat er veel twijfels zijn. Doe ik het wel goed? Het is vaak niet nodig aan jezelf te twijfelen en het kost bakken met negatieve energie. Dit geldt zowel voor diegene die al in de laatste levensfase zich al heeft aangediend als diegene die bij leven graag zaken vooraf geregeld wil hebben. En ook bij de naasten die een dierbare gaan verliezen. Als je het gesprek aangaat wat er op jullie af zou kunnen komen (nu of in de laatste levensfase),.wat je zelf kunt doen en hoe de regie te houden, dan zie je wat het kan opleveren als zowel praktisch en voor de kwaliteit van het samen zijn. Dat zorgt voor minder twijfels en geeft een richtlijn voor je naasten, maak van hen geen spoorzoekers.

Steek je licht op bij professionals die je hierbij kunnen helpen. Naast je (huis)arts is er een groot aanbod van professionals en vrijwilligers, bijvoorbeeld een mantelzorgcoach, het Steunpunt Mantelzorg, financiële experts, zorgverleners en stervensbegeleiders. Zij kunnen helpen mogelijke onrust en twijfels weg te nemen en je van goede tips of adviezen voorzien.

Reden # 5 We zien wel hoe het loopt

Helaas komt het in de praktijk vaak voor dat praten over de laatste levensfase wordt uitgesteld tot dat het 2 minuten voor 12 is. Of soms als te laat is. Het alom bekende ‘had ik maar’. Je kunt niet alles weten en zaken gebeuren soms. Maar een goede basis is zo belangrijk. Als je weet welke zaken op je pad kunnen komen en je neemt de tijd om samen goed op papier te zetten wat prioriteit heeft, de wensen of grenzen zijn. Dan kun je ook op een meer gelijkwaardige manier gesprekken aangaan en ben je beter voorbereid of kun je gerichtere vragen stellen.

Dit kan zowel op het gebied van zorgvragen, financiële vragen, nalatenschap als daadwerkelijk uitvaartwensen zijn. Dus wil je de eigen regie behouden of bepaalde zaken beslist voorkomen, neem dan ook de tijd om jezelf goed voor te bereiden.

Reden #6 Genieten – Leefplezier in de laatste levensfase.

De laatste levensfase is een fase van zorg, verdriet en emotie. Maar kan het leven meer waarde geven als je energie en tijd gaat naar de zaken die werkelijk van belang voor je zijn. Het leefplezier, waar het juist gaat over de kleine dagelijkse dingen.

Het samen de krant doorspitten, de spelletjes op zondagmiddag, of vrijdagavond met z’n allen op de bank tv kijken. Of het schilderij dat je vrolijk maakt een prominente rol geven zodat je het altijd ziet. Het gaat niet over de grote dingen maar juist over die dingen die je graag doet, ziet of beleeft en met wie je dat wilt beleven, doen of ziet.

Die momenten van leefplezier zullen de momenten zijn die het meest gemist zullen worden maar ook de mooiste herinneringen zijn om te koesteren.

Wat is jouw mooiste leefplezier-herinnering?

Eén van mijn dierbaarste leefplezier herinnering? De wandelingen op het strand als kind in de herfst en winter. Met de tram waren we er zo. De koude wind, het mulle zand en heerlijk uitwaaien. En natuurlijk thuis een kop thee met een plak ontbijtkoek. Lekker met je rug tegen de verwarming aan. Sweet Memories.

Reden #7 Terugblik later.

Hoe wil je dat jouw naasten terugkijken op de laatste levensfase? Op een periode die je samen een liefdevol- en waardevolle invulling hebt kunnen geven?

Maar hoe kun jij het door-leven voor jouw naasten bij leven al voorbereiden? Helaas komt het voor dat na de afscheidsweek de nabestaanden zoveel vragen hebben over de financiële toekomst. Dit kun je voorkomen door tijdig in de laatste levensfase informatie op te vragen bij bijvoorbeeld de werkgever of een financiële expert die ook de nalatenschap mogelijkheden kan uitleggen. Een belangrijke reden om te praten is dus ook hoe je jouw naasten achterlaat!

Dus ja, als ex-mantelzorger vind ik praten over het laatste afscheid belangrijk. Niet alleen om van elkaar te weten wat je wel of niet wilt, maar ook om op de juiste basis gelijkwaardig aan tafel te zitten. Waarom niet al kennis maken voordat je de zorg en ondersteuning nodig hebt? Vreemd is dit niet, dit gebeurt echt steeds meer. En het geeft rust en ondersteuning zoals jullie het willen als het moment daar is.